زمان وسيع (عمومي) ...................geniş zaman
اين زمان، حركت، كار و وقوع فعل را در هر زمان به طور پيوسته انجام شدنش را مي رساند. اين زمان مي تواند در هر سه زمان گذشته، حال و آينده قرار گيرد و مختص زبان تركي است. شنونده نمي تواند تثبيت كند كه فعل بيان شده از سوي گوينده فعل دقيقا از چه زماني آغاز شده و آيا هنوز تداوم دارد يا نه. از اين رو نام زمان وسيع يا عمومي را به آن داده اند.
فرمول ساخت زمان وسيع :
|
Eylem(fiil) + -r , -ar/-er , -(ı, i, u, ü)r + kişi eki |
|
فعل + -r , -ar/-er , -(ı, i, u, ü)r + پسوند شخص |
منظور از فعل مصدر بدون mak/mek هست (آموزش زبان تركي يا همان فعل امر سوم شخص)
پسوند هاي شخصي زمان وسيع
|
Ben |
-ım/-im/-um/-üm |
|
Sen |
-sın/-sin/-sun/-sün |
|
O |
- |
|
Biz |
-ız/-iz/-uz/-üz |
|
Siz |
-sınız/-siniz/-sunuz/-sünüz |
|
onlar |
-lar/-ler |
مثال :
|
|
Gez- |
|
Al- |
|
|
Ben |
Gez-er-im |
مي گردم |
Al-ır- |
مي گيرم |
|
Sen |
Gez-er-sin |
مي گردي |
Al-ır- |
مي گيري |
|
O |
Gez-er |
مي گردد |
Al-ır- |
مي گيرد |
|
Biz |
Gez-er-iz |
مي گرديم |
Al-ır- |
مي گيريم |
|
Siz |
Gez-er-siniz |
مي گرديد |
Al-ır- |
مي گيريد |
|
onlar |
Gez-er-ler |
مي گردند |
Al-ır- |
مي گيرند |
مثال :
|
Annem çok güzel yemek pişirir. |
مادرم خيلي خوب غذا مي پزد. |
|
Okulumuzda dersler 9 da başlar. |
در مدرسه‌مان درس ها ساعت 9 شروع مي شود. |
|
Seni her zaman hatırlarım. |
تو را هر زمان به ياد مي آورم. |
|
Kuşlar uçar. |
پرندگان پرواز مي كنند. |
|
Çocuklar oyun oynarlar. |
بچه ها بازي بازي مي كنند. |
قانون : در فعل هايي كه حرف آخرشان صدادار باشد، پسوند زمان وسيع –r هست.
başla-r, söyle-r, uyu-r, ağla-r, yaşa-r ... .
مثال :
|
Akşam yemeğini saat yedide yeriz. |
شام را ساعت هفت مي خوريم. |
|
Kediler ciğer sever. |
گربه ها جگر دوست دارند. |
قانون : در فعل هاي چند هجايي كه به صامت ختم مي شوند پسوند زمان وسيع -ır, -ir, -ur, -ür هست.
|
آخرين حرف صدادار فعل |
پسوند |
|
a, ı |
-ır |
|
e, i |
-ir |
|
o, u |
-ur |
|
ö, ü |
-ür |
getir-ir, buluş-ur, öldür-ür, bırak-ır, otur-ur... .
مثال :
|
Yağmur bereket getirir. |
باران بركت مي آورد. |
|
Anne babalar her zaman çocuklarını düşünür. |
مادر پدر‌ها هر زمان در فكر فرزندانشان هستند. |
قانون : در فعل هاي تك هجايي زير پسوند زمان وسيع -ır, -ir, -ur, -ür هست.
al-ır, kal-ır, san-ır, var-ır, gel-ir, bil-ir, ver-ir, dur-ur, öl-ür, bul-ur, ol-ur, vur-ur, gör-ür.
به غير از فعل هاي بالا، در فعل هاي تك هجايي ديگر پسوند زمان وسيع –ar/–er هست.
|
آخرين حرف صدادار فعل |
پسوند |
|
a,ı , o, u |
-ar |
|
e, i ,ö, ü |
-er |
gez-er, bak-ar, düş-er, yaz-ar, sor-ar... .
مثال :
|
Hafta sonları arkadaşlarla gezeriz. |
آخر هفته ها با دوستان مي گرديم (به گردش مي رويم) . |
|
Onlar çok iyi yüzerler. |
آنها خيلي خوب شنا مي كنند. |
مثال :
|
Benim dedem her şeyi bilir. |
پدربزرگ من هر چيزي رو مي دونه. |
|
Otobüs bu durakta durur. |
اتوبوس در اين ايستگاه توقف مي كند. |
در زمان وسيع كلمات زير در جمله استفاده مي شود :
|
Her gün |
هر روز |
|
Her sabah |
هر صبح |
|
Her akşam |
هر سر شب |
|
Her gece |
هر شب |
|
Her yaz |
هر تابستان |
|
Bazen |
بعضا |
|
Kimi zaman |
گاهي اوقات |
|
Bazı günler |
بعضي روزها |
|
Bazı sabahlar |
بعضي صبح ها |
|
Bazı akşamlar |
بعضي سرشب ها |
|
Bazı geceler |
بعضي شب ها |
|
Genellikle |
معمولا، عموما |
|
Çoğunlukla |
اكثرا، غالبا |
|
sürekli |
مداوم، مستمر |
جدول پسوند هاي زمان وسيع
|
فعل هاي مختوم به مصوت |
فعل هاي چند هجايي و مختوم به صامت |
فعل هاي تك هجايي استثنايي |
فعل هاي تك هجايي مختوم به صامت |
|
-r |
-ır/ -ir/ -ur/ -ür |
-ır/ -ir/ -ur/ -ür |
-ar/ -er |
|
ağla- |
alın- |
al- |
at- |
|
anla- |
bağır- |
bil- |
al- |
|
başla- |
bırak- |
bul- |
bak- |
|
bekle- |
buluş- |
dur- |
böl- |
|
büyü- |
çağır- |
gel- |
çal- |
|
de- |
getir- |
gör- |
çöz- |
|
damla- |
götür- |
kal- |
döv- |
|
dinle- |
katıl- |
ol- |
ak- |
|
gözle- |
kurtul- |
öl- |
kes- |
|
oku- |
otur- |
san- |
sat- |
|
oyna- |
öldür- |
var- |
say- |
|
özle- |
pişir- |
ver- |
sev- |
|
söyle- |
saldır- |
vur- |
sür- |
|
tuzla- |
söndür- |
|
yap- |
|
uyu- |
yıkan- |
|
yaz- |
|
ye- |
|
|
|